ernest barrias les chasseursdalligators 1894 12-2015 8016Aan de gevel van het Musée National d’Histoire naturelle in Parijs hangt een groot bronzen reliëf. Dit bijna 6 meter hoge beeld is in 1894, door Ernest Barrias gemaakt. Dit beeld is speciaal voor de antropologische afdeling  in de Jardin des Plantes ontworpen en Barrias moest erin de menselijke rassen weer geven. Hij koos voor het Afrikaanse ras. Op het beeld zie je een man die probeert om een krokodil te verjagen. Rechtsonder in het beeld ligt een in zwijm gevallen vrouw en linksboven probeert een andere vrouw haar baby’s te beschermen. De krokodil kruipt van linksonder het beeld in en wordt met een lange stok door de man op afstand gehouden. Omdat de staart van de krokodil letterlijk buiten het kader van het beeld hangt, geeft dit het reliëf extra veel diepte en dynamiek. De sterke diagonale compositie wordt gespiegeld in de lijn van de krokodil, die via de stok doorloopt tot in de geheven armen van de man. De gevallen vrouw die zich onder deze scheidslijn bevindt, heeft haar spiegelbeeld in de moeder die haar kinderen beschermt. Het is een dynamisch beeld dat de strijd tussen de mens en de natuur weergeeft. Het uitgangspunt van deze afbeelding is echter heel wat minder prozaïsch dan men zou denken.

 

Toen Frankrijk in 1889 de wereldtentoonstelling hield, wilde men de wereld niet alleen hun industriële macht tonen maar ook hun grote koloniale invloed en hun intellectuele en culturele overwicht. Dit deed men door mensen uit hun koloniën ten toon te stellen. Men ontvoerde hordes mensen, en stelde ze in het Westen ten toon. Sommigen werden schamel betaald, maar bijna allemaal werden ze vernederd, uitgebuit en onderdrukt. Deze mensen werden in kleine nagebouwde enclaves of achter tralies tentoongesteld om de bezoekers te vermaken. Regelmatig moesten ze daarbij “authentieke” scenes uit hun cultuur naspelen. In Parijs hield men deze attracties o.a.  in de Jardin d’Acclimation. Hier had men tussen 1877 en 1912 zo’n dertig verschillende etnologische enclaves, verdeeld over zes verschillende dorpen die elk een Franse kolonie vertegenwoordigede. Zo kon men er “wilden” uit Madagaskar, Indochina, Sudan, Congo, Tunesië en Marokko bekijken.  Sinds men daar mensen begon te tonen, verdubbelde het aantal bezoekers. Men kwam van heinde en verre om zich aan, slechts in een lendendoek geklede, “wilden” te vergapen.

 

Tot ver in de 20e eeuw bestonden er dergelijke menselijke dierentuinen in het Westen, waarin blanke bezoekers zich konden vergapen aan het afwijkende uiterlijk en gedrag van zogenaamd “mindere” rassen. De inspiratie voor Barries reliëf kwam van enkele in de Jardin d’Acclimation nagespeelde scenes. Het probeert de spanning op te roepen die het publiek voelde als zij met ingetogen adem naar de gedwongen optredens van deze ontheemden mensen keek. Zo verwijst de oorsprong van dit bekende beeld naar een zwarte pagina uit de Westerse geschiedenis, één die helaas nooit helemaal is omgeslagen.

 

Lees ook: Fremiet: Een Orang-oetan wurgt een Wilde uit Borneo en Galerie de paléontologie et d'anatomie comparée.