Weblog

Mensaap portretten

Thursday, 14 December 2023

gorilla (gorilla gorilla) 4-2022 2129-3Het maken van een fotoserie is bij mij nooit een vooropgezet plan. Het begint altijd met een eerste foto, eentje die me fascineert en stimuleert om er nog zo één te maken. Voor ik het weet maak ik dan onbewust nog een derde en vierde. Ergens slaat er dan iets om en ga ik bewust op zoek naar een volgende foto die dezelfde lading dekt als de voorgaande en voor ik het weet is het begin van een hele reeks geboren. Zo is het ook bij deze foto’s gegaan. In 2021 maakte ik mijn eerste mensaap portret van Nassibu in Diergaarde Blijdorp, iets later in 2022 van gorilla Komale in De Beekse Bergen, waarna er nog een aantal portretten van chimpansees van dezelfde locatie volgden. Afgelopen week ben ik er bewust op uitgetrokken om bij Ouwehands Dierenpark wat foto’s van orang-oetans te maken en moet ik nu dus toegeven dat ik wederom aan een nieuwe reeks foto’s ben begonnen, mijn mensaap portretten. Ik heb dus weer een nieuwe fotogalerij aan mijn site toegevoegd, ik ben benieuwd hoeveel foto’s daar nog in gaan komen.

 

Klik hier voor de fotomap met mensaap portretten.

 

Lees ook: Flossende orang-oetan (Pongo pygmaeus), Piku de orang-oetan en Opgezette apen in musea.

Flossende orang-outan (Pongo pygmaeus)

Thursday, 14 December 2023

orang-oetan (pongo pygmaeus) 12-2023 9771orang-oetan (pongo pygmaeus) 12-2023 9526orang-oetan (pongo pygmaeus) 12-2023 9553orang-oetan (pongo pygmaeus) 12-2023 9486orang-oetan (pongo pygmaeus) 12-2023 9791Van alle mensapen vind ik orang-oetans het fascinerendst. Deze “bos-mensen” zijn minstens zo intelligent als de andere mensapen maar hebben toch een zichtbaar ander karakter dan bonobo’s, gorilla’s of chimpansees. Misschien lees ik teveel in hun blik en antropomorfiseer ik hun gedrag, maar op mij komen ze heel beschouwend, onderzoekend en beredenerend over. Van alle primaten zijn de orang-oetans ook het meest op zichzelf, ze lijken me minder overheerst door hun emoties dan de chimpansees en minder afhankelijk van conventies dan de gorilla’s.

 

Deze foto’s zijn allemaal in Ouwehands dierenpark gemaakt, daar leeft in gevangenschap een kleine familie Borneose orang-oetans. Toen ik er was, werden ze net gevoerd, in alle rust verzamelden ze hun voedsel om het daarna ergens in een hoekje bijna mechanisch op te eten. Het grote mannetje trok, toen hij zag dat ik foto’s van hem wilde maken, een grote cementzak over zich heen. Af en toe tilde hij hem een beetje op om me in de gaten te houden, maar zodra ik me naar hem toekeerde, liet hij de zak gelijk weer zakken. Het jonkie was minder schuchter, hij installeerde zich bij de ruit en bouwde daar uit stro een kleine hut. Terwijl hij de bezoekers ontspannen in de gaten hield, begon hij daar in alle rust te eten. Toen hij klaar was, speelde hij nog even met een grote lap stof, waar een lange draad aan hing. Hij bewoog deze op en neer langs zijn gezicht en tanden, bijna alsof hij floste.

 

Lees ook: Piku de orang-oetan, Aapjes kijken 1, 2 en 3, Gorilla Nasibu (Gorilla gorilla gorilla), Gorilla Komale en spierkracht, mensaap versus mens, Chimpansee Gert-Jan van de Beekse Bergen, Caesar en Lucy, oogwit en antropomorfismen, Frémiet: Orang-oetan wurgt een wilde uit Borneo en Wilde dierenknuffels.

Zelfgemaakte knuppel no. 3 (Femur)

Monday, 13 November 2023

ZGK 3 (femur) 11-2023 9349Sinds mijn eerste twee zelfgemaakte knuppels ben ik in het bos een stuk alerter op de vormen van takken. Als ik een tak voor een knuppel uitkies, probeer ik er op te letten dat  ik zo min mogelijk aan de vorm hoef aan te passen om er een bruikbare knuppel van te maken. Ik vind het mooi als je de oorspronkelijke vorm nog goed in het uiteindelijke werkstuk terug kan zien. Deze derde knuppel is van een kromme beukentak gemaakt, waarbij ik zo min mogelijk van het hout heb weggehaald. Hierdoor kun je nog goed het kleurverschil tussen het lichtere spint- en het donkerdere kernhout zien.

 

ZGK 3 (femur) 11-2023 9322ZGK 3 (femur) 11-2023 9323ZGK 3 (femur) 11-2023 9346ZGK 3 (femur) 11-2023 9343Deze knuppel heb ik ook weer met de hand met een schaaf, mes en schuurpapier in vorm gebracht. Naarmate ik meer hout verwijderde, kreeg ik de vorm die ik zocht steeds beter voor ogen. De tak deed mij denken aan een dijbeenbot (femur) en bij het snijwerk heb ik me ook laten inspireren door de wrangka, de bewerkte bovenkant van de schede van een Indonesische kris. De zijkanten van de knuppel zijn nagenoeg vlak en hebben slechts een kleine kromming, de smallere voor en achterkant hebben een aantal groeven waardoor het lijkt alsof er een dikker stuk tussen de zijkanten is ingeklemd, dat er bij de kop en achterkant gedeeltelijk uit tevoorschijn komt. Ongeveer zoals bladeren, vruchtpeulen of bloemen vanuit hun bladschede groeien. De kop van de knuppel is het dikst en de kromming aan het uiteinde zorgt ervoor dat het contactvlak, als ermee wordt geslagen, minimaal is. Dit zorgt ervoor dat er bij een klap de maximale kracht op een zo’n klein mogelijk oppervlak wordt overgebracht. De knuppel is licht en snel en voelt vanwege zijn organische vorm heel prettig aan. Dankzij de fijne nerf kun je beukenhout heel glad afwerken en als je het hout daarna met een gladde steen opwrijft, krijgt het een mooie zachte glans.

 

ZGK 3 (femur) 11-2023 9338ZGK 3 (femur) 11-2023 9340Deze knuppel is alleen met wat tungolie afgewerkt, waardoor de warme kleuren van het beukenhout en het contrast tussen het spint- en kernhout goed tot zijn recht komen. De knuppel weegt slechts 570 gram, en is van kop tot eind 57 cm lang. De voet is 17,5 cm lang en 3 cm dik, terwijl de steel vanaf de hiel bemeten 45 cm lang is.

 

Een dijbeenbot is het grootste en sterkste bot in het lichaam van een mens, het kan tot dertig maal het lichaamsgewicht dragen. Vanwege hun stevigheid en de vorm met bolle kop aan het uiteinde kunnen dijbeenbotten heel goed als slagwapens dienen. In de beroemde openingsscene van 2001 a Space Odyssey, één van mijn favoriete films aller tijden, gebruikt een proto-homonid een dijbeenbot als knuppel. Deze ontdekking van het bot als wapen luidde in de film het begin van de menselijke evolutie in.

 

Ik heb nu een knuppel van wilgen-, eiken- en beukenhout gemaakt. Als er ooit nog een knuppel komt, probeer ik daar weer een andere houtsoort voor te kiezen.

 

Klik hier voor meer foto’s van deze knuppel.

 

Lees ook Zelfgemaakte knuppel no. 1 (Ongwe Hongwe) en Zelfgemaakte knuppel no. 2 (Baculum).

Het Teylers Museum in Haarlem

Monday, 6 November 2023

tylers museum 10-2023 9282Als er iets is waar het Tylers Museum trots op is, is het wel haar leeftijd, het is het oudste museum van Nederland. Dat is echter heel wat minder interessant dan het feit dat hun prachtige museumzaal er nog vrijwel net zo bijstaat als toen hij in 1784 werd ingericht. Ik ben altijd al een grote fan geweest van musea die ook als tijdscapsule fungeren en bij het Teylers waan je jezelf even in de 18e eeuw.

 

tylers museum 10-2023 9291tylers museum 10-2023 9273tylers museum 10-2023 9180tylers museum 10-2023 9287De collectie zelf is aardig. Het museum heeft een aantal zeer waardevolle en interessante stukken in beheer, maar die zijn volledig ondergeschikt aan de entourage waarbinnen ze worden gepresenteerd. De vitrines zijn volgepropt, schamel verlicht en van karige uitleg voorzien. Ik denk dan ook niet dat veel bezoekers lang zullen stilstaan bij hun Homo Diluvii Testis, het fossiel van een reuzensalamander dat eerder werd aangezien voor de restanten van een mens van voor de zondvloed, of bij hun fossiel van een Ostromia, dat voorheen verkeerd was gecatalogiseerd als dat van een Pterodactylus. De bezoekers komen voor het gevoel van tijd, voor de eeuwen die er liggen tussen hun eigen bestaan en het oprichten van het museum en daar voegt deze presentatiewijze juist aan toe.

 

tylers museum 10-2023 9202tylers museum 10-2023 9237tylers museum 10-2023 9187tylers museum 10-2023 9179Door de jaren heen zijn er aan het Teylers natuurlijk toch enkele aanpassingen gedaan, waardoor nu niet alles meer in oorspronkelijke staat is, maar dat is het lot van elke collectie en van elk museum. Het belangrijkste is dat het zijn oorsprong in ere heeft gehouden en zijn identiteit niet is verloren.

 

Klik hier voor meer foto’s van het Teylers Museum in Haarlem en hier voor meer foto’s van Europese natuurwetenschappelijke musea.

 

Lees ook: Museo di Storia Naturale in Palazzo Poggi in Bologna, Salone degli Scheletri in La Specola, Galerie de paléontologie et d'anatomie comparée in Parijs en Missiemuseum Steyl.

Onze wereld wordt steeds grauwer en hoekiger, oftewel onze toenemende voorkeur voor rechte lijnen en grijstonen

Monday, 2 October 2023

interieur 1970 en 2023Ik ben geboren in de zestiger jaren en groeide op met felgekleurde overhemden, bonte ribfluwelen broeken en drukke patronen op het behang. Door de jaren heen zijn deze opvallende felle kleuren langzaam vervaagd en vervangen door vale spijkerbroeken, grijze sweatshirts en witte of kleikleurige muren. Het lijkt wel of men momenteel collectief kiest voor stadscamouflage, alles wordt grauw en grijs. Het kleine beetje kleur dat er nog overblijft, is sterk afgezwakt. Niemand draagt nog felgroen, dat is allang vervangen door “Nordic Green”, een grijsgroene kleur die eruit ziet alsof hij te vaak is gewassen en waar je vroeger nog wel eens fel rood of hard roze tegenkwam, is dat nu “Terracotta Red” of “Aged Pink” geworden.

 

autokleuren 1970 en 2023Men wordt blijkbaar steeds banger voor kleur, een tendens die je ook goed in onze kleurkeuzes voor auto’s terugziet. Op de weg kom je vrijwel geen brandweerrode, kanariegele of gifgroene auto’s meer tegen. De meest verkochte auto’s by far zijn nu grijs, daarna met enige afstand gevolgd door zwart en wit (met dank aan Apple). Zelfs blauwe auto’s, vroeger een veel gemaakte keuze, worden hoewel sterk afgezwakt in kleur, steeds minder verkocht.

 

Een uitgebreide studie door The Science Museum Group naar ons gebruik van kleur bij alledaagse voorwerpen bewijst dat grijs steeds meer in opkomst is, terwijl het gebruik van warme kleuren langzaam verdwijnt. Opvallend genoeg gaat deze kleurtendens tevens gepaard met een steeds scherpere en hoekigere vormgeving. Het is alsof met alle kleur ook langzaam alle zachtheid uit ons dagelijkse leven verdwijnt. Veel vormgeving verschuift zich steeds meer van rond en organisch naar hoekig en doosvormig.

 

Lees ook:Rood of blauw en Tijd is kou.

Convergente evolutie: de overeenkomsten tussen het gebit van een carnivoor en de scharen van een zwemkrab.

Sunday, 1 October 2023

schaar zwemkrab 9-2023 8947Aan het strand vind je langs de vloedlijn regelmatig krabbenschilden en scharen. Veel daarvan zijn afkomstig van zwemkrabben die zijn aangespoeld en opgegeten door meeuwen. Toen ik zo’n krabbenschaar goed bekeek, viel me op hoeveel die lijkt op de kaken van een wolf. Zo’n krabbenschaar heeft uitsteeksels en punten die precies hetzelfde doen als de tanden en kiezen van een vleeseter die aan land leeft.

 

In tegenstelling tot het gebit van een roofdier, zit de bewegende vinger van de schaar (dactylus), wat bij een schedel de onderkaak zou zijn, bij een krab juist aan de bovenkant. Het is alsof het gebit is omgedraaid. Ik heb geen onderzoek kunnen vinden naar dit evolutionaire voordeel, maar heb het vermoeden dat dit hen helpt bij hun verdediging. Omdat veel roofdieren van boven komen, kunnen ze deze beweeglijke vinger zo makkelijker oprichten. Waarschijnlijk helpt het ook bij het voedsel vergaren, omdat ze de vaste, onbeweeglijke vinger (pollex) dan als schuiver of schep en het beweegbare deel als duim kunnen gebruiken.

 

Aan het uiteinde van beide vingers van hun klauw zit een iets langere scherpe punt. Deze punten scharen als slagtanden langs elkaar en worden gebruikt om een prooi mee te grijpen of te doden. Net als bij het gebit van een carnivoor beweegt de slagtand van het bewegende deel van de klauw binnen langs die van het vaste deel. Verder naar achteren richting het scharnier zitten boven en onder aan de binnenkant van de schaar een aantal uitsteeksels (dentikels) die, als de schaar dichtklapt, in elkaar grijpen. Net als bij de carnassiale tanden van een wolf vergroten deze het grijp-oppervlak en zorgen ze er voor dat een prooi in stukken kan worden gesneden. Bij roofdieren zijn carnassiale tanden, die vaak een driehoekige vorm en snijrand hebben, specifiek ontstaan om vlees mee te snijden. Zwemkrabben gebruiken de dentikels in hun scharen op precies dezelfde manier. 

 

Zwemkrabben zijn gespecialiseerde carnivoren, ze jagen actief op kleine kreeftachtige, borstelwormen, stekelhuidigen en schelpdieren en hebben daar een vergelijkbaar stuk gereedschap voor nodig als wolven. Het is dus niet gek dat beide, totaal niet gerelateerde soorten een vergelijkbare adaptieve evolutie hebben doorlopen en nagenoeg dezelfde oplossing voor hetzelfde probleem hebben ontwikkeld. Als je kijkt naar de vorm van de klauwen en de dentikels bij andere krabbensoorten, variëren deze afhankelijk van hun dieet en levenswijze net zo veel als de gebitten bij zoogdieren.

 

Lees ook: Convergerende evolutie, Soldaatkrab (Mictyris sp.), Kiezelkrab (Randalia eburnea), Leven op dood, Dode krabben en De heremietkreeft.

Chimpansee Gert-Jan van de Beekse Bergen

Sunday, 1 October 2023

chimpansee gert-jan (pan troglodytes) 2-2023 6487Met regelmaat maak ik foto’s in de Beekse Bergen. Hoewel ik me daar niet beperk tot één onderwerp, heb ik wel een voorliefde ontwikkeld voor hun mensapen.

 

Mensen hebben vaak de natuurlijke neiging om dieren te antropomorfiseren en denken dan dat onze emoties en ons gedrag ook van toepassing zijn op dieren. Gedragsonderzoekers waken er echter voor om dierengedrag naar menselijke maatstaven te meten. Ze willen voorkomen dat ze dierlijk gedrag onterecht menselijke waardes toekennen en het daardoor verkeerd interpreteren. Een goed voorbeeld hiervan is een glimlach. Een chimpansee die zich bedreigd voelt, trekt zijn wenkbrauwen op en doet zijn lippen naar achteren. Een gezichtsuitdrukking die verdacht veel op een menselijke glimlach lijkt, maar die bij een chimpansee dus heel iets anders betekent.

 

Er zijn echter ook wetenschappers die vinden dat we met onze angst voor antropomorfismen voorbij gaan aan het feit dat mensen en chimpansees een groot deel van hun evolutie en DNA delen en dat het wellicht juist onze overeenkomsten zijn die ervoor kunnen zorgen dat wij hun gedrag begrijpen.

 

Als je dieren fotografeert, ontkom je als fotograaf niet aan antropomorfismen. De keuze van je onderwerp, het moment dat je afdrukt, alles wordt bepaald door een menselijke interpretatie van het onderwerp. Je maakt als mens foto’s voor mensen, dus gebruik je menselijke beeldtaal en aangezien je eigenlijk alleen menselijke esthetiek, emoties en gedrag echt kunt begrijpen, heeft dat zijn weerslag in je werk. Zo bezien is elke foto, dus ook een dierenportret eigenlijk ook altijd een zelfportret.

 

chimpansee gert-jan (pan troglodytes) 2-20236485Indien mogelijk zoek ik altijd wat achtergrondinformatie bij mijn foto’s. De Beekse Bergen is in dit geval heel behulpzaam geweest in het verstrekken van informatie bij mijn chimpansee-portretten. Dit is wat zij zelf over deze chimpansee zeggen: “Dit is Gert Jan, een gecastreerde man van 27 jaar oud. Een speelse actieve aap die veel contact heeft met vrijwel alle groepsgenoten. Hij is sociaal behoorlijk vaardig en verpoost graag met de jonge dieren in de groep. Hij kan ook wat snel zenuwachtig zijn en wat onzeker en kiest dan liever voor een felle reactie dan weg te lopen van een confrontatie”.

 

Klik hier voor een andere foto van Gert-Jan.

 

Lees ook: Aapjes kijken 1 en 2, Gorilla Komale spierkracht: mensaap versus mens en Gorilla Nasibu (Gorilla gorilla gorilla)

Manchester Museum

Sunday, 24 September 2023

manchester museum 9-2023 8781In Manchester staat het grootste Universiteitsmuseum van het Verenigd Koninkrijk. Het is 130 jaar oud en huisvest, naast een aantal uitgebreide collecties op het gebied van archeologie, antropologie en natuurhistorie, ook een vivarium.

 

De oorspronkelijke collectie stamt uit 1821, toen de Manchester Society of Natural History de collectie van John Leigh Philips aanschafte. Ook nu vormt deze natuurhistorische collectie nog steeds de basis van het museum. Het eerste museum bevond zich in 1835 in Peter Street, maar werd in 1875 verkocht toen het Owens College naar de nieuwe gebouwen aan Oxford Street verhuisde. Alfred Waterhouse, de architect die ook het Natural History Museum in Londen heeft ontworpen, kreeg toen de mooie opdracht om voor het museum in Oxford Street een nieuw gebouw te ontwerpen. Dit nieuwe museum ging in 1888 open voor het publiek en werd onlangs nog, in 2023,  uitgebreid gerestaureerd.

 

manchester museum 9-2023 8815manchester museum 9-2023 8760manchester museum 9-2023 8904manchester museum 9-2023 8773Het museum heeft ook een collectie fossielen en zelfs een paar skeletten van dinosauriërs, waaronder dat van een Tyrannosaurus rex waar veel bezoekers op af komen. In 2004 kocht het museum een afgietsel van de beroemdste Tyrannosaurus ter wereld, Stan. Deze dinosaurus dankt zijn naam aan zijn vinder Stan Sacrison en is tot nu toe het tweede meest complete tyrannosaurusskelet dat werd gevonden. Het originele skelet is voor 31,8 miljoen dollar aan de Arabische Emiraten verkocht, maar afgietsels van dit beroemde skelet vind je in vele andere musea, waaronder dus in Manchester waar het één van de belangrijkste publiektrekkers voor het museum is geworden. Het complete skelet van Stan is momenteel al 35 keer afgegoten, in Europa vind je ze in Oslo, Parijs, Oxford en Brussel. In minder rijke musea kun je regelmatig ook afgietsels van alleen de schedel vinden.

 

manchester museum 9-2023 8912manchester museum 9-2023 8826manchester museum 9-2023 8909manchester museum 9-2023 8762Ik ben enigszins dubbel over dit museum, aan de ene kant vind ik het prachtig, aan de andere kant toch ook een beetje saai en schools. Het gebouw zelf is fraai, de zalen zijn sfeervol en de tentoongestelde objecten zijn interessant. De grote zaal van de Living Worlds tentoonstelling met zijn twee verdiepingen is ronduit prachtig en doet sterk denken aan de opstelling in Galerie de paléontologie et d'anatomie comparée in Parijs. Het is ontworpen om zowel het skelet van een walvis als een giraf te kunnen huisvesten en heeft een mooie open indeling met veel verschillende opstellingen. Elke grote vitrine is er ingericht naar een eigen thema’s, zoals: symbols, resources, variety of life, humans, domination en connect. In het geheel levert dat een behapbare en overzichtelijke tentoonstelling op, maar als je wat beter kijkt, blijken die opstellingen toch wel erg beperkt om zulke ambitieuze onderwerpen goed te kunnen belichten en als je dan toch ergens de diepgang zoekt, is er helaas weinig achtergrondinformatie te vinden. Er is in het museum meer dan genoeg te zien, maar de echt geïnteresseerde bezoeker loopt er al snel verloren.

 

manchester museum 9-2023 8887manchester museum 9-2023 8898Het museum kent dan misschien wat beperkingen, toch heeft het iets in overdaad dat veel andere missen, namelijk een duidelijke identiteit. Vanaf het moment dat je binnenstapt voel je dat er veel aandacht aan de collecties en tentoonstellingen wordt gegeven en dat het museum zichzelf en zijn maatschappelijke functie heel serieus neemt. Ik heb er een heerlijke middag doorgebracht en zal er zeker nog een keer naar teruggaan.

 

Klik hier voor meer foto’s van de natuurhistorische afdelingen van het Manchester Museum en hier voor meer foto’s van natuurhistorische musea in Europa.

 

Lees ook: Trix en selfies, Stan de Tyrannosaurus en Het museum voor Natuurwetenschappen in Brussel.