Toxoplasmose (ook wel kattenbakziekte genoemd) wordt veroorzaakt door de kleine eencellige parasiet Toxoplasma gondii. Deze parasiet heeft zowel een seksuele als aseksuele ontwikkelingscyclus. Zijn aseksuele cyclus kan hij doorlopen in vrijwel elke cel van vrijwel elke dierlijke gastheer maar voor zijn seksuele cyclus heeft hij katten nodig. Alle katten worden met deze parasiet besmet en via hun uitwerpselen kunnen andere dieren waaronder ook de mens besmet raken. Deze besmetting kan bij de mens tot beschadigingen aan de hersenen en het netvlies leiden en is buitengewoon gevaarlijk voor een nog ongeboren kind. Toxoplasmose wordt ook vaak geassocieerd met verminderde psychomotorische vermogens en veranderingen in de persoonlijkheidskenmerken. Besmette mensen zijn vaker geneigd om risico’s te nemen, hebben vaker last van schizofrenie en hebben vaker katten als huisdier. Het is hierbij nog maar de vraag in hoeverre de kat de oorzaak of het gevolg van deze besmetting is.

Bij knaagdieren zoals ratten is onlangs bewezen dat besmetting met Toxoplasma gondii aantoonbare en verontrustende gedragsveranderingen veroorzaakt. Deze parasiet nestelt zich bij de amygdala in de hersenen (het emotionele besturingscentrum). Daar weet het angstprikkels te onderdrukken en zorgt het voor een andere interpretatie van een specifieke geur. Normaal gesproken worden ratten door de geur van katten gealarmeerd en weggejaagd. Besmette ratten raken er echter seksueel door opgewonden. Deze veranderde geurbeleving heeft zich specifiek op kattengeur toegespitst, geen enkele andere roofdiergeur wordt door besmette ratten als opwindend ervaren. Deze gedragsveranderingen zorgen er natuurlijk voor dat deze ratten eerder door een kat worden opgegeten en dat is precies wat Toxoplasma gondii wil. Eenmaal opgegeten kan de parasiet namelijk weer aan zijn seksuele ontwikkelingscyclus beginnen.

Ongeveer dertig procent van alle mensen is met Toxoplasma gondii besmet. Bij kattenbezitters ligt dit percentage nog veel hoger. Enkele duizenden jaren geleden werd de kat voor het eerst door mensen in huis genomen. Vermoedelijk om de muizen en ratten buiten te houden maar vooral ook als “gezelschapsdier”. Het zou interessant zijn om te onderzoeken in hoeverre Toxoplasma gondii verantwoordelijk is geweest voor dit proces.