Nu Vermeer, mede vanwege de tentoonstelling in het Rijksmuseum, meer dan ooit in de belangstelling staat, moet me iets van het hart. Ik ben een grote liefhebber van zijn werk en ik was één van de eerste die kaartjes voor deze tentoonstelling had besteld, maar één van zijn beroemdste schilderijen stoort mij mateloos.

In veel van zijn werken speelt de intieme beleving van de ruimtelijkheid een belangrijke rol. Hij is ongeëvenaard in het weergeven van licht en schaduw en gebruikt perspectief om het dieptegevoel in zijn werken te versterken. Zo ook bij zijn beroemde Melkmeisje. Ik weet dat veel criticasters vinden dat hij het perspectief soms bewust manipuleerde ter versterking van zijn werken, maar in mijn bescheiden mening slaat hij hier zo enorm de plank mis, dat ik me elke keer weer afvraag waarom vrijwel niemand anders zich hieraan stoort.

De verdwijnende perspectieflijnen van het raam duiden op een verdwijnpunt dat zich net boven de hand van het meisje bevindt. De perspectieflijnen van de stoof op de vloer komen echter amper boven de tafelrand uit. Nu zou het natuurlijk kunnen dat de vloer niet recht loopt, maar deze zou dan echt enorm schuin moeten staan. En daar houdt het niet bij op. Als je goed kijkt naar het perspectief van de tafel en de kannen die daar op staan, suggereert dit een verdwijnpunt dat zich boven dat van de grijze kan met deksel die links op de tafel staat, bevindt. Anders had je daar nooit bovenop kunnen kijken. Deze horizon ligt dus, net als die van het raam, ruim boven de schenktuit van de kan waaruit het meisje de melk schenkt. In beide gevallen zou je in de kan op het melkoppervlak moeten kunnen kijken en niet zoals Vermeer dat heeft weergegeven, alleen het stroompje melk uit de tuit kunnen zien.

Deze werkelijk prachtig geschilderde ruimte kan in de echte wereld dus nooit bestaan. Tenzij het raam en het kozijn schuin in de muur staan, de vloer waarop de stoof staat enorm naar achter helt en de tafelpoten waarop de kan en het brood staat ongelijk zijn waardoor de tafel weer enorm naar voren helt. Ben ik nou echt de enige die zich daar aan stoort?

Als ik ervan uitga dat in deze ongelijke ruimte op zijn minst het tafelblad enigszins waterpas staat, een minimale voorwaarde om een tafel te kunnen gebruiken, ligt de horizon dus iets boven de schenktuit van de melkkan. In dat geval zou je dus in de melkkan op het melkoppervlak moeten kunnen kijken. Ik ben zo vrij geweest om het schilderij daarop een klein beetje aan te passen. Voor mij voelt de ruimte dan niet alleen geloofwaardiger aan, ik vind het schilderij er zelf ook beter van geworden.

Lees ook: Allegorie met Venus en Cupido, De genitaliën van Biagio da Cesena, Eurotofobie in de kunsten, Pavel Jerdanowitch, Caput mortuum, De oranje wortel en Het schaamhaar van L’Origine du Monde.