Ernst Haeckel ( 1834-1914) was een onderzoeker, evolutionist, kunstenaar en zijn tijd ver vooruit. Aan hem danken we de concepten van phylogenie, ontogenie en ecologie. Hij gebruikte als allereerste de grafische weergave van een evolutionaire boom en mede dank zij hem is het Darwinisme zo bekend geworden. Darwin en Haeckel waren goed bevriend en Haeckels “Die Radiolarien”, een prachtig geïllustreerd boek over kleine eencellige organismen, was één van Darwins meest geliefde boeken. De geïllustreerde boeken van Haeckel waren in zijn tijd al razend populair en van “Die Welträtsel” uit 1899 waren er voor de Eerste Wereldoorlog al ruim 400.000 exemplaren verkocht. Zijn beroemde “Kunstformen der Natur” wordt zelfs nu nog uitgegeven.

Ernst Haeckel trouwde in 1862 met zijn nichtje Anna Sethe, hun huwelijk was buitengewoon gelukkig. Op Ernst zijn 30e verjaardag stierf Anna echter aan een gesprongen blindedarm en Haeckel stortte in. Haar dood zorgde voor de beslissende afwijzing van religie en Ernst geloofde daarna nog maar in één doctrine, die van Darwin.  Ernst was echter geen agnost, hij “wist” dat er geen onsterfelijkheid en geen God bestaan. Om het met Mephisto te zeggen: “Everything that arises and has value, comes to nothing”. Er bestaat na de dood van een mens geen hogere of goddelijke ontwikkeling, er is alleen nog de ontwikkeling van de soort.

Na de dood van Anna werpt Ernst zich volledig op zijn onderzoek. Wanneer hij een studie over Medusa-kwallen publiceert, doet hij dat in opdracht aan zijn overleden vrouw. De mooie lange gele tentakels deden hem aan Anna’s haren denken en hij vernoemt een buitengewoon mooi exemplaar, Desmonema annasethe, naar haar. Haeckel zijn tekeningen zijn zo gestileerd en zo symmetrisch dat veel critici zich afvroegen of zijn tekeningen wel naar de waarneming waren en of de dingen die hij afbeeldde wel echt bestonden. Zijn stilering was echter bewust, Ernst zocht naar een goede weergave van een soort, niet naar die van een individu.

Voor Ernst heeft het weergeven van de Natuur niet slechts het ontdekken van de wetten van oorsprong en evolutie tot doel maar vooral ook het onderzoeken en weergeven van diens schoonheid. Bij een weergave van de Natuur mag men deze schoonheid niet vergeten en bij Haeckel is zij nooit ondergeschikt aan de wetenschappelijke waarde. Daarom is de tekening van Haeckels Desmonema niet alleen wetenschappelijk accuraat maar vooral ook elegant.

Lees ook: determineren, Ferdinand Bauer.