Door de lange geschiedenis van de mens heen, vanaf de allereerste mensachtigen tot de Homo sapiens sapiens van nu, hebben onze ogen zich aangepast aan ons gedrag en lieten ze steeds meer oogwit zien. De coöperatieve ooghypothese stelt dat dit onze samenwerking en onderlinge communicatie enorm heeft verbeterd, aangezien we nu beter kunnen zien waar een ander naar kijkt en we zelfs door slechts ergens een blik op te werpen al met elkaar kunnen communiceren. Ook zou het ons helpen om de emoties van een ander beter te interpreteren en daarmee onze sociale interactie vergroten. Onze ogen met duidelijk zichtbare iris én oogwit zijn karakteristiek voor onze soort.

Bij de meeste dieren is hun iris niet zo goed zichtbaar en hun oogwit (sclera) daar omheen zelfs donker in plaats van wit. Dat maakt het voor ons dus lastiger om hun emoties te duiden, maar de filmwereld heeft daar iets op gevonden. In letterlijk elke animatiefilm waar dieren in voorkomen, zijn hun ogen vermenselijkt. Ze zijn vergroot en hebben een duidelijk zichtbare iris én sclera gekregen. Een sprekend voorbeeld hiervan zijn vrijwel alle dieren in Disney films en de apen uit de Planet of the apes series. De experimenten die wetenschappers daar op apen uitvoerden, hadden tot gevolg dat deze intelligenter werden en de beste manier om dat te visualiseren, was door ze in de films oogwit te geven. De ogen zijn tenslotte de spiegels van de ziel, in zoverre die ogen tenminste op mensenogen lijken.

Onze neiging om vrijwel alles te antropomorfiseren en om ogen te vermenselijken, leidt er zelf toe dat we wetenschappelijk bewijs negeren en aanpassen naar ons verhaal. Zo hebben veel afbeeldingen en reconstructies van vroege mensachtigen onze moderne ogen gekregen. Je voelt je als mens nu eenmaal sneller verwant met een kleine behaarde aap, als die ook onze ogen heeft. De waarheid is echter dat er geen enkele aanwijzing is dat vroege mensachtigen, zoals de beroemde Lucy waar van haar schedel slechts wat losse botfragmenten zijn gevonden, witte sclera hadden. Het tegendeel lijkt aannemelijker. De kans is veel groter dat zij, net als andere primaten, kleinere ogen met een nauwelijks zichtbare en donkere sclera hadden. Maar om het afstammingsverhaal voor ons aannemelijker te maken en vanuit de drang van de kunstenaars die haar herschiepen om iets van zichzelf in hun creaties te stoppen, hebben ze haar zo menselijk mogelijk gemaakt. Veel was daar niet voor nodig, ze hoefden alleen maar wat oogwit toe te voegen.

Lees ook: Wilde dierenknuffels, De aaibaarheidsfactor, Schattigheid als overlevingstactiek, Aapjes kijken, Frémiet en King Kong, Dawn of the planet of the apes (2014) en Frémiet: Orang-oetan wurgt een wilde uit Borneo.