We vergeten wel eens dat we ooit dood zullen gaan. Vaak leven we in de illusie dat alles wat we doen of proberen te bereiken letterlijk van levensbelang is. Een soort blikveld vernauwing waarbij wijzelf het vlammend middenpunt van een egocentrisch en beperk universum worden. Wat we dan missen is een methode om onszelf en ons doen en laten in een breder perspectief te plaatsen, een klein hulpmiddel wat helpt ons eigenbelang te relativeren. Memento Mori, gedenkt te sterven, realiseer je dat je tijd beperkt is. Zelf heb ik een fossiel van een trilobiet, een klein pissebedachtig wezentje dat meer dan 250 miljoen jaar oud is. Dit kleine opgerolde beestje kan mij, na al de tijd die er is vergaan sinds het leefde, nu nog versteld laten staan.

Deze trilobieten waren enorm succesvol ze hebben het als soort bijna 300 miljoen jaar volgehouden, maar toch stierven ze uit. Ze leefden in relatief laag water en moesten net als de huidige geleedpotige vervellen om te kunnen groeien, zowel deze vervelde huidjes als de trilobieten zelf zijn gefossiliseerd. Het is dan ook een heel gewoon en veel voorkomend fossiel. Maar dit kleine fossieltje herinnert mij eraan dat alles wat ik doe of ben over relatief korte tijd vergeten zal zijn.

Een vaker gebruikt symbool van de menselijke vergankelijkheid is natuurlijk de schedel. Schilders als Pieter Claesz (een Antwerpse schilder uit de 16e eeuw) gebruikten symbolen als schedels, uitgedoofd kaarsen, lege inktpotten, verwelkte bloemen of omgevallen glazen om de ijdelheid van ons bestaan te illustreren. Dit zogenaamde Vanitas motief werd veel gebruikt om de tijdelijkheid en zinloosheid van het aardse bestaan weer te geven. “Vanitas Vanitatum Omnia Et Vanitas” (ijdelheid der ijdelheden alles is ijdelheid). In het leven is de dood en de schedel is het ultieme symbool van onze vergankelijkheid. Maar ook deze schedel is stoffelijk en zal uiteindelijk vergaan,… of niet. Een veelbesproken en verguisd kunstwerk is de diamanten schedel van Damien Hirst. Het is een platinum afgietsel van een menselijke schedel, volledig bedekt met ingelegde diamanten. Platinum en diamant, de meest bestendige materialen ter wereld, het is alsof Damien hier een Vanitas symbool heeft gemaakt dat wel de tijd kan doorstaan. Als over 300 miljoen jaar dit het enige object is dat aan ons herinnert, het enige menselijke fossiel, is het dan niet passend dat het juist onze ijdelheid en hoop op eeuwig leven symboliseert?