Recent onderzoek onder kinderen geeft een nieuw inzicht in het ontstaan van religie. Het blijkt dat kinderen minder snel geneigd zijn om vals te spelen als zij zich geobserveerd voelen door een onzichtbaar persoon. Dit komt overeen met de manier waarop religies hun gelovigen in het gareel proberen te houden. Daar is het ook de observatie door een onzichtbaar persoon, in dit geval hun God, dat hen ervan weerhoudt om onwenselijk gedrag te vertonen. Dit zogenaamde toeschouwereffect vergroot dus sociaal geaccepteerd gedrag en conformisme.

Twee groepen kinderen ( 5-6 en 8-9 jaar oud) werden gevraagd om mee te doen aan een spelletje waarbij het heel moeilijk was om te winnen maar gemakkelijk om vals te spelen. Een groep werd geobserveerd door een zichtbaar aanwezige persoon, een groep door een onzichtbaar persoon (prinses Alice) en een groep werd niet geobserveerd. Alle kinderen werden echter stiekem gefilmd. De oudere kinderen begrepen de regels van het spel iets sneller dan de jongere maar een gelijk deel van beide leeftijden speelde vals. Kinderen die geobserveerd werden door de fictieve Alice speelden veel minder vaak vals dan degene die niet geobserveerd werden. Het bleek ook dat kinderen die sceptisch waren over deze onzichtbare prinses toch eerst met hun hand over de stoel waar Alice op zou zitten voelden om te controleren of ze misschien toch niet echt was. Het blijkt dat de controle over het gedrag van de kinderen door een onzichtbaar en fictief persoon bijna even groot was als de controle door een bestaand persoon. Het toeschouwereffect zorgde er bij de kinderen voor dat zij zich over hun gedrag en hun reputatie zorgen maakten. Hoewel ze graag wilden winnen waren ze niet bereid om betrapt te worden op vals spelen zelfs niet als dat zou gebeuren door een onzichtbaar persoon.

Religies gebruiken al eeuwen lang dit toeschouwereffect om hun gelovigen in het gareel te houden. Dit mechanisme tot sociaal conformisme heeft natuurlijk zijn nadelen. Op het moment dat het sociaal acceptabel is om anderen te vervolgen, martelen of doden zal vrijwel niemand daar zijn twijfels bij zetten. Zeker niet als er een onzichtbare “prinses Alice” over je schouders meekijkt.